Mosty (też: Mosty pod Jabłonkowem, Mosty Jabłonkowskie; czes.: Mosty u Jablunkova) — dawniej duża wieś, od 01.1.1980 r. najbardziej wysunięta na pd. „dzielnica” Jabłonkowa (ponad 4 tys. mieszkańców). Położona na samym siodle Przeł. Jabłonkowskiej oraz na jej pn. stokach, w dolince spływającego z przełęczy potoku Osetnica, ciągnie się z pn. na pd., wzdłuż szosy, linii kolejowej i potoku pasem zabudowań długości blisko 7 km, sięgając jednocześnie po szczyt Girowej na wsch. i po Skałkę (932 m) na zach. Najbliżej Jabłonkowa są Dolne Mosty, wyżej, na wysokości stacji kolejowej i kościoła Mosty Centrum, zaś tuż za przełęczą — Mosty Szańce.
Nazwa „Mosty” wiąże się z prastarym szlakiem handlowym biegnącym z Węgier przez Przeł. Jabłonkowską na Śląsk. Dawna droga, zwana „furmańcem”, schodziła z przełęczy na pn. wzdłuż samej Osetnicy, płynącej tu zakolami wśród dość podmokłego gruntu. Aby utrzymać przejezdność drogi, jej odcinek dł. ok. 4 km „moszczono” układanymi w poprzek, jeden przy drugim, drewnianymi dylami. Prace te wykonywali początkowo w ramach powinności na rzecz księcia mościorze albo mostorze z różnych wsi w dolinie Olzy; później obowiązek wyłożenia drewnem 2444 sążni traktu spadł na mieszkańców samych Mostów. Pomimo, iż w latach 1796-99 wybudowano nową drogę, tzw. „cesarską”, biegnącą przez Mosty zboczem ponad lewym brzegiem Osetnicy, mieszkańców wsi aż do dziś nazywa się w całej okolicy „mościorzami” (nie zaś, zgodnie z regułami językowymi, „mościanami”).
Początki Mostów wiążą się z szańcami, wzniesionymi na Przeł. Jabłonkowskiej w 1578 r. (Szańce Jabłonkowskie). Na budowę starego szańca, a także ze względów obronnych wycięto las na pn. skłonie przełęczy: tu powstały pierwsze łąki dla bydła, następnie pierwsze pola uprawne i zabudowania. Wieś założona została zapewne w ostatnim dziesięcioleciu XVI w. W urbarzu z 1621 r. podano, że liczyła 26 starych osadników, 7 „nowaków” (nowych osadników) i 3 zupełnie nowo osadzonych. Była wsią książęcą, a jej wójtami dziedzicznymi po Janie Dubowskim byli Jebastysowie (inaczej: Mostarscy), a od 1708 r. Szotkowscy. Mosty były początkowo wsią rolną: jeszcze na najstarszej pieczęci gminnej z 1767 r. widnieje lemiesz pługa, a pola uprawne zakładano wysoko, nawet na Studzienicznym (34C) pod Girową. Hodowla „bydła wałaskiego” i pierwszy szałas wzmiankowane były dopiero w poł. XVII w., ale mostecki szałas „Na Beskidzie” (pod Wlk. Połomem) funkcjonował jeszcze w latach 20-tych naszego stulecia.
Nadgraniczne położenie wsi i sąsiedztwo szańców było dla mieszkańców wsi bardzo uciążliwe. W czasach pokoju mieszkańców Mostów (jako będących „pod ręką”) zmuszano w pierwszym rzędzie do służby na szańcach, tu też załoga szańców bezceremonialnie uzupełniała swoją aprowizację. Mosteccy górale musieli swoimi końmi bez zapłaty zwozić materiały potrzebne do budowy szańców, palisad i baraków. W latach licznych wojen w XVII i XVIII w. przez wieś przewalały się tysiące żołnierzy pustoszących gospodarstwa. W dodatku granica między Śląskiem a Węgrami nie była ustalona, a terytorium sporne było terenem ciągłych wzajemnych napadów, podczas których uprowadzano bydło i niszczono dobytek. Toteż we wsi trwało zbiegostwo chłopów, uchodzących głównie na pd. stoki Beskidów. Znaczniejszy rozwój wsi przypadł dopiero na XIX w., zwłaszcza zaś na lata po uruchomieniu linii kolejowej.
Z powodu napaści niemieckiej bojówki, nocą z 25 na 26 sierpnia 1939 r., na miejscową stację kolejową i tunel pod Przełęczą Jabłonkowską Mosty znane są jako miejscowość, w której praktycznie rozpoczęła się II wojna światowa. Terror hitlerowski rozpoczął się tu już w dniu 01.10.1939 r. aresztowaniem 13 Polaków, z których tylko jeden przeżył okupację, i trwał przez całą wojnę. Pomimo to, ze względu na specyficzne położenie wsi na styku dwóch dużych grup górskich i nad granicą ówczesnego państwa słowackiego, a także na ogromny patriotyzm jej mieszkańców, była ona aż do wyzwolenia ważnym ośrodkiem antyfaszystowskiego ruchu oporu.
Polacy z Mostów dysponują dwoma własnymi Domami PZKO (w Mostach Centrum i na Szańcach), w których występują często miejscowe zespoły polskie: chóry „Przełęcz” i „Przełęczanki” (żeński), a także „Gorole” — bardzo interesująca grupa folklorystyczna.
Komunikacja kolejowa CSD (stacja „Mosty” w centrum wsi i przyst. „Mosty zastavka” nieco poniżej pd. wylotu tunelu). Komunikacja autobusowa CSAD z Jabłonkowa. Poczta. Hotel. Restauracje, bufety. Przejścia graniczne do Słowacji: kolejowe i drogowe (na nowej drodze E 75 i na starej — przez Szańce).
Punkt wyjściowy zn. czerwonych na Girową (34C) oraz czerwonego szlaku na Wlk. i Mł. Połom w Beskidzie Śląsko-Morawskim.
