Końska (czes.: Konska) — dawniej duża wieś podcieszyńska, rozlokowana u ujścia Tyry do Olzy, obecnie (od 1946 r.) dzielnica Trzyńca. Jedna ze starszych wsi Ziemi Cieszyńskiej, notowana w 1305 r. w spisach biskupstwa wrocławskiego. Już w średniowieczu, jako miejscowość odległa o milę (ok. 7 km) od Cieszyna, była ważnym punktem na trakcie handlowym wiodącym w górę doliny Olzy. Jak sama nazwa wskazuje, wieś była wówczas ośrodkiem hodowli koni, które wymieniali tu kupcy po trudach przeprawy przez Przełęcz Jabłonkowską.
Pomimo zniszczeń z czasów wojen XVII-wiecznych, wieś rozwijała się szybko. W XVIII w. jej właścicielami byli Wilczkowie, a w latach 1790-1890 — baronowie von Bees z Chrostiny. W latach 1890-1913 końszczański majątek należał do ziemiańskiej rodziny Grohmanów. W 1837 r. Końska liczyła 1036 mieszkańców — blisko trzykrotnie więcej niż sąsiedni Trzyniec. Po roku 1880 gwałtownie rozbudowująca się w kierunku pn. huta trzyniecka podzieliła wieś na dwie części, zagarniając jej historyczne centrum.
Obecnie nazwa „Końska” odnosi się tylko do części terenów huty oraz związanych z nią przystanków: kolejowego i autobusowego. Na lewym brzegu Olzy z dawnej Końskiej wyodrębniło się nowe centrum — Podlesie oraz Kanada, zabudowywana od 1922 r. domami miejscowych „dorobkiewiczów”. Na prawym brzegu najważniejsze są Osówki, rozrzucone na nadgranicznych wzgórzach oraz Borek, który jako kolonia robotnicza zaczął powstawać w końcu XIX w.
W okresie „Wiosny Ludów” Końska była terenem słynnej tu „rebelii chłopskiej”. W 1848 r. delegacja miejscowych chłopów za namową przybyłego z Wiednia studenta medycyny, Pawła Oszeldy z Nieborów, udała się na zamek do barona Beesa z żądaniem zniesienia pańszczyzny. Młody baron zaaprobował żądania deputacji: praca „na pańskim” stała się odtąd dobrowolna i odpłatna tak, „…jak płacą we werku w Trzyńcu”, chłopi uzyskali prawo polowania na zające i porąbali „stolicę”, na której wymierzana była kara chłosty.
Końska wydała wyjątkowo wielu wybitnych ludzi, których znaczenie wykraczało daleko poza granice regionu. Wywodzili się z niej m.in. trzej czołowi pisarze Ziemi Cieszyńskiej.
W gospodarstwie w centrum wsi na lewym brzegu Olzy, na „Bartkowicach” (dziś w tym miejscu wznoszą się obiekty walcowni „C” huty trzynieckiej), urodził się Jan Kubisz (1848-1929), ceniony pedagog, działacz Czytelni Ludowej w Cieszynie i poeta. Jego wiersz z 1882 r. „Do Olzy”, bardziej znany pod tytułem „Płyniesz Olzo” (śpiewany na nutę „Wisło moja”), stał się hymnem mieszkańców nadolziańskiej ziemi. Natomiast jego „Pamiętnik starego nauczyciela” (1928) stanowi jedno z cenniejszych źródeł do poznania przeszłości tej ziemi.
Tu urodził się też Paweł Kubisz (1907-1968), pisarz, publicysta i działacz społeczno-kulturalny. Do literatury ogólnopolskiej wprowadził go tom wierszy pt. „Przednówek” (1937), dzięki któremu został uhonorowany w 1938 r. Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Po II wojnie światowej był współzałożycielem Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czechosłowacji, a od 1949 r. redaktorem polskiego miesięcznika „Zwrot”.
Z Końskiej pochodził również Adam Wawrosz (1913-1971) — pisarz i publicysta, autor kilku zbiorów opowiadań gwarowych („Na śćmiywku”, „Z naszej nolepy”, „Z Adamowej dzichty”) i licznych sztuk teatralnych, organizator i kierownik teatrów lalkowych, a jednocześnie zdobywca najwyższego wyróżnienia w Ogólnopolskim Konkursie Gawędziarzy „Sabałowe Bajanie” w Bukowinie Tktrzańskiej.
Kolejnym wybitnym końszczaninem był Jerzy Kubisz (1862-1939) — nauczyciel m.in. w Wiśle, działacz kulturalno-oświatowy i społeczny, współzałożyciel w 1888 r. w Ustroniu Kółka Pedagogicznego a następnie (w 1896 r.) zasłużonego Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego na Śląsku, którego był pierwszym prezesem. Był założycielem (w 1892 r.) „Miesięcznika Pedagogicznego”, autorem wielu publikacji z zakresu pedagogiki i oświaty oraz współautorem bardzo popularnego „Elementarza” dla szkół ludowych.
Z Końskiej wywodziła się także świetna rodzina Buzków. Jerzy Buzek (1842-1907), światły rolnik i działacz społeczny, był przez 33 lata prezbiterem zboru ewangelickiego w Cieszynie. To on uświadomił stojącemu u progu zniemczenia Janowi Kubiszowi, przyszłemu poecie, jego polski rodowód. Jego synem był Józef Buzek (1873-1936) — profesor statystyki na Uniwersytecie Lwowskim, ekonomista i polityk, poseł do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu, a następnie poseł i senator RP, w latach 1918-29 pierwszy dyrektor polskiego Głównego Urzędu Statystycznego. Synem Jerzego był też Andrzej Buzek (1885-1971), pastor, wybitny kaznodzieja i publicysta, do 1952 r. prefekt szkół średnich w Cieszynie, doktor honoris causa Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Z innego pnia tego rodu wywodził się Jan Buzek (1874-1940) — dr medycyny praktykujący w Zagłębiu Karwińskim, wybitny polski działacz narodowy w czeskiej części Śląska Cieszyńskiego w latach międzywojennych, poseł do Zgromadzenia Narodowego w Pradze, zamęczony przez hitlerowców w Dachau. Jego brat Jerzy Buzek (1874—1939), inżynier górnictwa i hutnictwa, prof. Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, był wybitnym specjalistą z zakresu odlewnictwa, a zwłaszcza procesu żeliwiakowego, autorem 64 prac naukowych. W latach 1899-1911 pracował w Zakładach Hutniczych w Trzyńcu, a następnie aż do śmierci w Odlewni Żeliwa w Węgierskiej Górce, od 1913 r. jako jej dyrektor.
„Niby wielka misa — wspominał Jan Kubisz — której środkiem jak pęknięcie szerokie płynie nasza Olza urocza, usiadła na łonie ziemi ojczystej, tej ziemi od wieków polskiej, nasza wioska. Dno tej misy zajął obszarem szerokim dwór pański, a po pochyłościach rozsiadły się chaty, utulone w sadach”. Dwór, usytuowany w samym środku wsi, na prawym brzegu Olzy, składał się z monumentalnego, trójkondygnacyjnego pałacu wzniesionego w XVIII w. przez Wilczków oraz otaczającego go parku. W latach 1913-1924 był w posiadaniu Spółki Ziemi Cieszyńskiej, a następnie mieściła się tu wielce zasłużona dla regionu Żeńska Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego, założona w 1919 r. z inicjatywy prezesa „Towarzystwa Rolniczego”, Józefa Zaleskiego. Po II wojnie pałac został pochłonięty przez rozrastającą się hutę.
