Jabłonkowska Przełęcz (551 m; czes.: Jablunkovsky prusmyk) — wyraźna, głęboka przełęcz rozdzielająca Beskid Śląsko-Morawski (na zach.) od Beskidu Śląskiego i Żywieckiego (na wsch.), po Przeł. Dukielskiej drugi najniższy punkt w głównym wododziale europejskim na obszarze Beskidów Zach. Jedna z geograficznie najważniejszych przełęczy w całych Karpatach Zach. Od zach. ogranicza ją masyw Skałki (932 m), od wsch. — masyw Girowej. Wody spływającej spod przełęczy na pn. Osetnicy należą (poprzez Olzę i Odrę) do zlewiska Morza Bałtyckiego, natomiast wody spływającego ku pd. Szlagurowego Potoku (słow. Ślahorov potok) należą (przez Czerniankę, Kisucę, Wag i Dunaj) do zlewiska Morza Czarnego.
Ze względu na korzystne usytuowanie w osi doliny Wagu i Kisucy od pd. i bardzo krótkiej doliny Olzy od pn., przez Przeł. Jabłonkowską od dwóch tysiącleci prowadzi jeden z najważniejszych szlaków transkarpackich, a zarazem jeden z głównych szlaków, łączących południową i północną część Europy. W dobie rzymskiej wiodła tędy jedna z odnóg „Szlaku Bursztynowego” z Niziny Panońskiej nad Bałtyk, zaś pod koniec średniowiecza — tzw. „Miedziana Droga”, którą do Wrocławia (i dalej, do bogatych miast hanzeatyckich nad Bałtykiem i Morzem Pn.) Fuggerowie wozili miedź z „bani” (kopalń) w dzisiejszej Środkowej Słowacji.
Od XI w. przełęcz wyznaczała pd. granicę Śląska, a później — Śląska Cieszyńskiego.W XVI w., gdy księstwo cieszyńskie przeszło pod berło Habsburgów, a środkowe Węgry opanowali TUrcy, Przeł. Jabłonkowska nabrała nowego znaczenia jako strategiczny punkt obronny na granicy cesarstwa.
Odtąd aż do poł. XIX w. strzegły jej tzw. Szańce Jabłonkowskie, usytuowane na pd. przedmurzu przełęczy.
Od wybuchu wojny 30-letniej do rozbicia nawały tureckiej pod Wiedniem przez przełęcz, będącą jedynym zdatnym do tego celu przejściem ze Śląska na Węgry, przemieszczały się wielotysięczne oddziały wojskowe. Tędy również w 1655 r. powracał ze Śląska do wsch. Małopolski (pd. stroną Karpat), wraz z liczącym 2 tys. ludzi orszakiem, król polski Jan Kazimierz. Następny okres ożywienia przypadł na okres wojen prusko-austriackich w XVIII w., jednak prawdziwymi krokami milowymi w rozwoju komunikacji przez przełęcz były dopiero przebudowa traktu śląsko-węgierskiego w końcu stulecia, a później budowa Kolei Bogumińsko-Koszyckiej.
„Nowy trakt”, biegnący z Cieszyna na Węgry, budowano w latach 1794 – 1802. Jego fragment na pd. skłonie przełęczy biegł jeszcze dawną trasą. Prowadził on z samego siodła przełęczy w kierunku pd.-zach. (dzisiejsza droga ze skrzyżowania nad tunelem do osiedla Szańce), przechodził przez tzw. „Wielki Szaniec” gdzie mieściły się m.in. stacja poczty i posterunek graniczny, a następnie obniżał się na pd. doliną Miłoszowskiego Potoku w kierunku Czadcy. Odcinek traktu od Jabłonkowa do granicy, prowadzący w trudnym terenie, ks. Leopold Szersznik ocenił jako majstersztyk, rzadko spotykany w ówczesnej Austrii. Drogę państwową od Żyliny do Mostów wg dzisiejszej trasy ukończono dopiero w 1818 r.
Kolej Bogumińsko-Koszycka, budowana w latach 1868-1872, wymagała przebicia pod przełęczą tunelu długości 630 m. Budowali go włoscy robotnicy. Później zbudowano drugi, równoległy tunel dla drugiej nitki torów. Ruch kolejowy szybko rósł: w 1902 r. przewieziono ok. 580 tys. ton towarów. Strategiczne znaczenie tunelu ujawniło się w czasie wojny czesko-polskiej w 1919 r. Przełęcz była broniona przez 40 żołnierzy polskich pod dowództwem ppor. Krzystka. Wycofali się oni ostatecznie pod naporem 2 batalionów czeskich dopiero czwartego dnia walk (26. I), niszcząc tory i blokując tunel. W nocy z 25 na 26 sierpnia 1939 r. tunel był celem nieudanego ataku niemieckiej bojówki. 1 września rano został wysadzony przy użyciu 20 ton trotylu przez żołnierzy polskich. Ponowne uruchomienie linii przez Niemców nastąpiło dopiero w lutym 1940 r.
Obecna droga (krajowa nr 11, międzynarodowa E 75) wiedzie z siodła przełęczy w kierunku pd.-wsch. i wzdłuż linii kolejowej schodzi do Świerczynowca, skąd dalej doliną Czernianki do Czadcy. Drogowe przejścia graniczne czynne są na obu drogach.
