Herczawa (też: Hyrczawy, Hrczawe, czes.: Hrćava) — wieś (280 mieszkańców, samodzielna gmina) na pd. stokach Girowej, położona tuż przy samym zbiegu granic Polski, Czech i Słowacji. Jest najdalej na wsch. położoną miejscowością w Republice Czeskiej i jedyną w Beskidzie Śląskim, położoną w całości po pd. stronie głównego wododziału europejskiego.
Pierwsza wzmianka o Herczawie pochodzi z 1645 r. i wiąże się z budową tzw. Małego Szańca na wzgórzu Wały (606 m, na pd. od Jaworzynki Trzycatka, obecnie na terenie Słowacji). Ponieważ teren ten zawsze leżał w „strefie nadgranicznej”, władze Księstwa Cieszyńskiego długo ni zezwalały na osiedlanie się tu ludności. Dopiero w 1779 r. z polecenia Komory „na Hyrczawym” wymierzono „…pole 360.sążni długie, 30sążni szerokie, wraz z przyrobiskiem mającym 80 sążni długości, a 114 sążni szerokości, dla Jerzego Małyjurka z Jaworzynki”. W ciągu kilku następnych lat oddano poddanym górę Hyrczawy, tylko do użytku, nie na własność i pozwolono im zbudować sobie osiedla na nich”, zaznaczając, „…że ci otrzymujący działy mają bronić granicy przeciw Wigrom i w lasach pańskich nie czynić żadnej szkody, pod groźbą odebrania im gruntów…”. Urzędnik lasowy Komory normalnym trybem wyznaczył nowym osadnikom wysokość rocznego czynszu oraz ilość bydła, które wolno im było paść na tym terenie.
Herczawa należała administracyjnie do Jaworzynki. Oddzielona granicą od oddalonej o 2 km. doliny Czernianki (już na Węgrzech), a masywem Girowej od Mostów i Bukowca, w sposób naturalny zawsze ciążyła ku tej wsi. W 1920 r. Rada Ambasadorów przyznała całą Jaworzynkę, wraz z Her-czawą, Polsce. Miejscowa ludność pod wodzą Jana Gazura i Jana Sikory wystosowała wówczas do komisji granicznej specjalną petycję, domagającą się włączenia całej Jaworzynki do Czechosłowacji. Ostatecznie w czerwcu 1924 r. Herczawę włączono do CSR.
Odcięta od świata, wieś poddała się czechizacji, prowadzonej przez miejscowego nauczyciela, Karola Smyczka. Mieszkańcy przyjęli czeską szkołę i czeską „Macierz Oświaty Ludowej”, która pomogła w 1936 r. w budowie kościoła. Wobec Polaków byli i są Czechami, wobec Czechów — sami często podkreślają swą regionalną odrębność. Dziś wśród mieszkańców jest jedynie 6 osób narodowości polskiej i 15 słowackiej, przy czym wielu herczawian na co dzień posługuje się w dalszym ciągu polską gwarą cieszyńską. W odróżnieniu również od innych wsi cieszyńskich, jest Herczawa wsią jednolicie katolicką.
Specyficzne położenie Herczawy w ogromnym stopniu rzutuje na życie jej mieszkańców. Do wioski prowadzi jedyna asfaltowa, wąska i pełna serpentyn droga pd. stokami Girowej (Uwaga! Dla samochodów jest dostępna jedynie poza wyznaczonymi godzinami, w których kursuje nią autobus!). Zbudowano ją dopiero w 1965 r. Wcześniej wszystkie towary dowożono do wioski latem przez polską Jaworzynkę, a zimą — saniami po skutym lodem potoku od strony Bukowca. Większość rodzin uprawia jeszcze pola, leżące po polskiej stronie granicy, w Jaworzynce, korzystając z tzw. gospodarczego przejścia granicznego w rejonie polskiego przysiółka topienia (36Ż). Większość mężczyzn pracuje w hucie w Trzyńcu lub w kopalniach Karwiny. Widoczną wszędzie schludność i dostatek, wyrażający się m.in. przewagą nowych, murowanych domów, łączą jednak niektórzy z nie tak odległymi latami, kiedy to herczawianie słynęli z przemytu polskiego spirytusu.
Zabytków pozostało tu niewiele. Zapewne najstarszym z nich jest dziewiętnastowieczna kuźnia w podwórzu restauracji „U Sikory”. Sama restauracja mieści się również w starym budynku drewnianym, z oryginalną sienią, wykładaną kamiennymi płytami. Nieco drewnianych, zrębowych chałup zachowało się jeszcze na obrzeżach wsi. Uwagę zwraca głównie wspomniany już drewniany kościół p.w. św. św. Cyryla i Metodego z 1936 r. — interesujący przykład XX-wiecznej ciesiołki.
Komunikacja autobusowa ĆSAD (przyst. końcowy) — 11 kursów dziennie z Jabłonkowa i Trzyńca. Poczta. 2 restauracje w centrum wsi („U Sikory” i „Pod Jaworem”). Sklep spożywczy.
Z Herczawy prowadzi szlak do Bukowca (36Z). Odcinek szlaku żółtego, wiodący do stacji kolejowej w Czernem (słow.: Cierne pri Ćadci), ze względu na granicę państwową zostanie zapewne zlikwidowany. Planowane jest przedłużenie do Herczawy znaków zielonych (35Z) z Girowej.
