Gródek – Hradek

Gródek (czes.: Hradek) — wieś w dol. Olzy, ok. 4 km. na pn.-zach. od Jabłonkowa. Nazwa związana jest z powstałym tu zapewne w XII w. niewielkim gródkiem obronnym, pełniącym funkcję strażnicy granicznej ówczesnej kasztelanii cieszyńskiej. Jego ślady w postaci wału otoczonego rowem zachowały się do naszych czasów na wzniesieniu na prawym brzegu Olzy (częściowo rozmyte przez rzekę).

W sąsiedztwie tego gródka powstało na przełomie XIV i XV w. murowane osiedle obronne, przez które biegła stara droga z Cieszyna na przeł. Jabłonkowską, używana do czasu wybudowania w końcu XVIII w. nowego, bitego gościńca. Osiedle to, uznawane za protoplastę Jabłonkowa, zostało wraz z gródkiem zniszczone i spalone w czasie najazdu węgierskiego w 1447 r. Nowy — obecny Jabłonków założono później dalej na pd., zaś osadę, która powstała na ich gruzach, nazwano Starym Jabłonkowem i pod tą nazwą jest wymieniana w aktach z r. 1523 i 1533. Pamięć tych faktów zachowała się wśród tutejszej ludności do dziś w nazewnictwie miejscowym (zómczysko, stodolisko, obora, palenisko).

Nazwa „Gródek” pojawia się dopiero w pierwszym urbarzu cieszyńskim z 1577 r. Wieś liczyła wówczas 13 osadników posiadających grunty, którzy zajmowali się zarówno uprawą roli jak i hodowlą bydła. Z czasem część gruntów gródeckich włączono do Bystrzycy i Głuchowej, a sam Gródek znalazł się w rzędzie mniejszych wsi Śląska Cieszyńskiego. Włączony w 1960 r. do Jabłonkowa, dopiero w 1990 r. stał się znów samodzielną gminą.

Mieszkańcy wsi pracują głównie w trzynieckiej hucie, poza tym w Jabłonkowie, Nawsiu i kopalniach Karwiny. Na miejscu jest jedynie tartak; istniejący tu przez szereg lat zakład „Tesla” został rozwiązany. Miejscowa ludność jest wielowyznaniowa (katolicy, ewangelicy, adwentyści, wyznawcy kościoła czeskobraterskiego, świadkowie Jehowy). W Gródku urodził się Paweł Nikodem (1878-1954) — pastor, publicysta, działacz społ., od 1909 r. aż do śmierci proboszcz parafii ewangelickiej w Ustroniu, a od 1937 r. dożywotni senior diecezji śl. Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Godzien uwagi jest w Gródku ok. 1-kilometrowy odcinek koryta Olzy, która na linii uskoku tektonicznego wytworzyła „kanion” głębokości 10 m. Na lewym brzegu Olzy, przy żółtym szlaku na Ostry, piękna, stara lipa drobnolistna (wys. 25 m, obw. 615 cm), chroniona jako pomnik przyrody. W pobliżu grodziska nad Olzą wznosi się „Skała Bełki” — wg. miejscowej legendy władający nim rycerz Bełko miał z rozpaczy po utracie grodu i bliskich rzucić się z niej wraz z koniem w nurty rzeki.

Przystanek kolejowy CSD (czeska nazwa urzędowa: Hradek ve Slezsku) na linii: Czeski Cieszyn-Czadca. Komunikacja autobusowa CSAD na liniach z Cz. Cieszyna i Trzyńca w kierunku Jabłonkowa. Poczta. Restauracje, zajazd.

W Gródku początek szlaków turystycznych: zielonego na Filipkę (27Z) i żółtego do schroniska KĆT pod Ostrym w Beskidzie Sląsko-Morawskim.