Bukowiec – Bukovec

Bukowiec (też: Wiestnik, czes.: Bukovec) — potok, pierwszy lewobrzeżny dopływ Olzy na terenie Czech. Źródła pod Komorowskim Groniem w masywie Girowej, w głównym wododziale karpackim. Nazwa, wzmiankowana po raz pierwszy w 1353 r., pochodzi od bukowego lasu, przez który płynął potok w czasach, gdy lokowano nad nim wieś  Bukowiec.

Bukowiec (czes.: Bukovec) — wieś w dol. Olzy i jej lewobrzeżnego dopływu — potoku Bukowca. Bukowiec jest najstarszą wsią beskidzką, której przywilej lokacyjny (choć w odpisach) zachował się do naszych czasów. W 1353 r. książę cieszyński Kazimierz „z dbałości o wszelkie dobro swej ziemi” dał Piotrowi zwanemu Gros i jego potomkom las „Ulgar” nad rzeką Bukowcem, obejmujący 60 łanów frankońskich, celem założenia osady na prawie niemieckim. Przywilej ten został następnie potwierdzony w 1563 r. przez księcia Wacława III Adama i drugi raz w 1604 r. przez księcia Adama Wacława. Nazwa wsi pochodzi od nazwy potoku Bukowiec i wymieniana jest po raz pierwszy w 1523 r.

„Ów Bukowiec leży w całkiem pogarbionym kraju, na końcu jakichś niekończących się spirali białych dróg” — pisał blisko 60 lat temu Melchior Wańkowicz. Większość osadników Bukowca pochodziła z północnych rejonów Śląska, choć wkrótce dołączyli do nich przybysze ze wschodnich Karpat: Czarnohorski, Bojko i Wałach. Urbarz z 1692 r. wymienia po nazwisku 20 właścicieli gruntów. Wójtami Bukowca byli najczęściej Bieleszowie, wspominani już w XVI w. Bukowczanie zajmowali się hodowlą bydła i posiadali szałasy na Girowej: oprócz szałasu wójtowskiego wspominany jest tam szałas należący do rodziny Łysków.

Interesujące są tradycje miejscowego szkolnictwa. Pierwszym bukowskim nauczycielem był kowal Sikora, który uczył dzieci pisać i czytać w swojej kuźni: do pisania służyły wykute przez nauczyciela gwoździe i płaskie płytki łupku, obtoczone w płynącym opodal potoku. Pierwsza szkoła, prowadzona przez parafię w Jabłonkowie, istniała tu już ok. 1792 r. Bukowiec należy zresztą do nielicznych wsi Ziemi Cieszyńskiej prawie jednolitych wyznaniowo (katolickich).

Do niedawna Bukowiec był największym skupiskiem drewnianej architektury ludowej w czeskiej części doliny Olzy. Większość budynków stanowiły tu tradycyjne „drzewiónki” — drewniane chałupy konstrukcji zrębowej, kryte szyndziołami, pierwotnie kurne. Dziś pozostało ich już bardzo niewiele. Jeszcze w latach pięćdziesiątych konserwatorzy zabytków wytypowali do objęcia ochroną duży zespół kilkunastu najcenniejszych zagród góralskich. Pomysł założenie tu skansenu nie został jednak zrealizowany, a najcenniejsze z zachowanych obiektów, jak „fojstwi” (wójtostwo) i kuźnia Jochymka, przeniesiono do skansenu wałaskiego w Rożnowie pod Radgoszczem.

Z Bukowca biegną zn. czerwone w masyw Stożka i dalej na Filipkę (30C), a także na Girową (32C).

Bukowska Kępa (571 m; czes.: Kempa) — bezleśne wzgórze, wznoszące się od wsch. nad wsią Bukowiec, w widłach Olzy i potoku Bukowiec. Na szczycie wzgórza w latach wojny 30-letniej wzniesiono szańce obronne (tzw. „Szwedzkie szańce” lub „Bukowskie szańce”).

Ze względu na niedostępność przełomowego odcinka doliny Olzy powyżej ujścia Bystrego Potoku, pierwsza droga z Jabłonkowa do Istebnej wiodła właśnie północnymi stokami Bukowskiej Kępy. Później przebiegał tędy gościniec cesarski („cysorka”) z Żywca przez Milówkę do Jabłonkowa, a obecnie biegnie tędy szosa do przejścia granicznego Bukowiec — Istebna Jasnowice.

Stromy podjazd z Bukowca „do kempy” przewijał się w wielu opowieściach istebniańskich i koniakowskich furmanów: „Jako z Jabłonkowa sie jedzie na Istebne, tóż nejpiyrwej sie jedzie do Bukowski Kempy, tam trza jechać fest do kopca. Po czym sie z kempy zjedzie na Oleckym (…)”. Legendarny siłacz z Koniakowa, Jantała, przeciągnął jednak tędy wóz z trzema beczkami gorzałki, zamówionymi przez karczmarza spod Ochodzitej.